Η πρόωρη εκσπερμάτιση είναι το δεύτερο σε συχνότητα πρόβλημα στη σεξουαλική ζωή των ανδρών, μετά τη στυτική δυσλειτουργία, καθώς το ένα τρίτο των ανδρών φαίνεται ότι αντιμετωπίζει το συγκεκριμένο πρόβλημα.

Ένα σημαντικό ερώτημα που μπορεί βέβαια να τεθεί είναι τι σημαίνει πρόωρη εκσπερμάτιση, πως μπορούμε να την ορίσουμε; Πρόωρη εκσπερμάτιση είναι η εκσπερμάτιση που γίνεται ακούσια, χωρίς δηλαδή να μπορεί ο άνδρας να έχει τον έλεγχο σε αυτή.

Στις περιπτώσεις που παρουσιάζεται η συγκεκριμένη δυσλειτουργία ο άνδρας μπορεί να εκσπερματίσει πριν και αμέσως μετά τη διείσδυση στον κόλπο της γυναίκας. Το γεγονός αυτό μπορεί να επηρεάσει αρνητικά το ζευγάρι, προκαλώντας δυσφορία και πολλές φορές απομάκρυνση και αποφυγή της σεξουαλικής επαφής.

Η συγκεκριμένη δυσλειτουργία παρουσιάζεται συνήθως από την αρχή της σεξουαλικής ζωής του άνδρα, ενώ πολλές φορές μπορεί να υπάρχει ύφεση του προβλήματος, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν σε συγκεκριμένες περιόδους στην πορεία της σεξουαλικής του ζωής.

Ένας χαρακτηριστικός ορισμός είναι η αδυναμία του άνδρα να φέρει σε οργασμό τη σύντροφό του διά της κολπικής επαφής στις μισές σεξουαλικές συναντήσεις τους, με την προϋπόθεση βέβαια ότι η γυναίκα δεν έχει πρόβλημα οργασμικής κορύφωσης.

Ψυχολογικές οι αιτίες

Τα αίτια της πρόωρης εκσπερμάτισης είναι κυρίως ψυχογενή. Παρ' όλα αυτά, σε κάποιες περιπτώσεις η συγκεκριμένη δυσλειτουργία μπορεί να σχετίζεται και με οργανικούς παράγοντες όπως είναι η προστατίτιδα, ο βραχύς χαλινός, οι κακώσεις του νωτιαίου μυελού, ο σακχαρώδης διαβήτης, καθώς και οι παθήσεις του θυρεοειδούς σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες.

Οι ψυχολογικοί παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν στην πρόωρη εκσπερμάτιση είναι η προσωπικότητα του άνδρα, αλλά και το πώς βιώνει ο ίδιος τον σεξουαλικό του ρόλο και τη σχέση του με τη σύντροφό του. Μία ακόμη σημαντική παράμετρος που επηρεάζει τη σεξουαλική λειτουργία είναι οι πρώτες σεξουαλικές εμπειρίες, μέσα από τις οποίες έχει «μάθει» να εκσπερματίζει γρήγορα.

Ο άνδρας στην έναρξη της σεξουαλικής του ζωής βιώνει την εκσπερμάτιση ως επιβεβαίωση του σεξουαλικού του ρόλου. Πολύ συχνά, οι πρώτες σεξουαλικές επαφές βιώνονται με άγχος είτε με κάποια κοινή γυναίκα η οποία επιβραβεύει το «γρήγορο τελείωμα» είτε με ανησυχία για τον χώρο και τον χρόνο που υπάρχει διαθέσιμος για τον νεαρό άνδρα και την κοπέλα του. Οι εμπειρίες αυτές μπορεί να παίξουν σημαντικό ρόλο στη ανάπτυξη και εξέλιξη μιας σεξουαλικής δυσλειτουργίας, σε συνδυασμό με στοιχεία της προσωπικότητας του άντρα.

Η προσωπικότητα του άνδρα που βιώνει δυσκολία στον έλεγχο της εκσπερμάτισης χαρακτηρίζεται από έλλειψη αυτοπεποίθησης, άγχος, βιασύνη, καθώς και επιδίωξη της τελειότητας. Ο άνδρας που αντιμετωπίζει το συγκεκριμένο πρόβλημα βιώνει έντονο άγχος στην προσπάθειά του να ανταποκριθεί στο έπακρο στις «υψηλές προσδοκίες» που εκτιμά ότι έχουν οι άλλοι από εκείνον, γεγονός που δεν αφορά μόνο τις σεξουαλικές του σχέσεις αλλά και άλλους τομείς της ζωής του.

Τα χαρακτηριστικά αυτά της προσωπικότητάς του παίζουν σημαντικό ρόλο και στη σεξουαλική του ζωή, καθώς το άγχος που γενικότερα τον διακατέχει αφορά και τον σεξουαλικό του ρόλο. Η ματαίωση της επιθυμίας του να ανταποκριθεί «τέλεια» στον σεξουαλικό του ρόλο εντείνει την ανασφάλεια του και τη δυσκολία του να εκφράσει τα συναισθήματά του, οδηγώντας τον σε έναν φαύλο κύκλο άγχους και επιβεβαίωσης των φόβων του.

Αποτέλεσμα της συναισθηματικής δυσφορίας που αισθάνεται ο ίδιος για το πρόβλημα είναι η επιδείνωση του προβλήματος με την εμμονή των σκέψεών του κάθε φορά που έρχεται σε επαφή με τη σύντροφό του: «Θα μπορέσω να "κρατηθώ"; Πάλι θα είμαι γρήγορος. Θα θυμώσει εκείνη. Νιώθω ότι ξεφτιλίζομαι».

Ο ρόλος της γυναίκας

Η πρόωρη εκσπερμάτιση επηρεάζει και επηρεάζεται σημαντικά όχι μόνο από το πώς εκφράζεται ο άνδρας μέσα σε μία σχέση, αλλά και από τη στάση και την προσωπικότητα της συντρόφου του.

Είναι πολύ συχνό φαινόμενο στην αρχή μιας σχέσης να παρουσιάζεται μια δυσκολία στον έλεγχο της εκσπερμάτισης. Η πιθανότητα να παρουσιαστεί μια τέτοια δυσκολία αυξάνεται όταν ο άνδρας νιώθει έντονη έλξη και επιθυμία για τη γυναίκα.

Η γρήγορη εκσπερμάτιση όμως αφήνει ανικανοποίητη τη γυναίκα, προκαλώντας συχνά τον θυμό και την αγανάκτησή της στη σκέψη ότι ο σύντροφός της νοιάζεται μόνο για τη δική του απόλαυση, αδιαφορώντας για τη δική της ικανοποίηση και αφήνοντάς την «στα κρύα του λουτρού».

Η δυσφορία που βιώνει η γυναίκα εκφράζεται συχνά με ένταση και συγκρούσεις, οδηγώντας σταδιακά σε απομάκρυνση του ζευγαριού. Ο άνδρας αισθάνεται ανεπαρκής να ικανοποιήσει τη σύντροφό του και φοβάται στη σκέψη ότι και πάλι δεν θα μπορέσει να «κρατηθεί». Σκέφτεται τις συνέπειες και αισθάνεται άγχος για το ποια μπορεί να είναι η αντίδρασή της. Αδυνατεί να εκφράσει τα συναισθήματά του και προσπαθεί με κάθε τρόπο να ελέγξει την κορύφωσή του.

Πολύ συχνά, κατά τη διάρκεια της επαφής μπορεί να κάνει αρνητικές έως και «μακάβριες» σκέψεις ώστε να μειώσει την ηδονή. Άλλες φορές, στην προσπάθειά του αυτή μπορεί να καταφύγει στον αυνανισμό λίγο πριν από τη σεξουαλική επαφή, κρυφά από τη σύντροφό του, ευελπιστώντας να αυξήσει τον χρόνο που μπορεί να «κρατηθεί». Τέλος, μπορεί να καταφύγει στη χρήση επιβραδυντικών αλοιφών, οι οποίες όμως μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την απόλαυση αλλά και τη στύση του.

Η στάση της γυναίκας λοιπόν, καθώς και η ψυχική της κατάσταση, μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά τον άνδρα που βιώνει την πρόωρη εκσπερμάτιση. Μια γυναίκα με δυναμική παρουσία, η οποία επιθυμεί και διεκδικεί τον έλεγχο στη σεξουαλική επαφή και γενικότερα στη σχέση, μπορεί να επιδεινώσει την ήδη υπάρχουσα δυσκολία ελέγχου της εκσπερμάτισης. Αυτό σχετίζεται και με το γεγονός ότι πολύ συχνά ένας άνδρας μπορεί να είναι «πρόωρος» με συγκεκριμένες γυναίκες ή ακόμη και κατά περιόδους της ζωής του με την ίδια γυναίκα.

Τρόποι αντιμετώπισης

Η πρόωρη εκσπερμάτιση μπορεί να αντιμετωπιστεί με τρεις τρόπους:
* Ψυχοθεραπεία. Λαμβάνοντας υπόψη μας ότι η πρόωρη εκσπερμάτιση οφείλεται πρωτίστως σε ψυχογενή αίτια, είναι σημαντικό στην αντιμετώπισή της να εστιάσουμε σε στοιχεία της προσωπικότητας του άνδρα, αλλά και σε εμπειρίες που έχουν συμβάλει στη διαμόρφωση της συγκεκριμένης δυσλειτουργίας. Έχοντας εστιάσει στα αίτια μπορούμε να επικεντρωθούμε σε τρόπους διαχείρισης του προβλήματος, αλλά και σε τεχνικές που βοηθούν στην ανάπτυξη του έλεγχου της εκσπερμάτισης.
* Φαρμακευτική αγωγή. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι υπάρχει φαρμακευτική αγωγή η οποία συμβάλλει σημαντικά στον έλεγχο της εκσπερμάτισης. Τα συγκεκριμένα φάρμακα δεν έχουν κατασκευαστεί για την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου προβλήματος, καθώς είναι αντικαταθλιπτικά. Ωστόσο, ενισχύουν σημαντικά τον έλεγχο της εκσπερμάτισης. Μπορούν να χορηγηθούν μόνο με συνταγή γιατρού και εφόσον κριθεί ότι είναι κατάλληλα για την εκάστοτε περίπτωση.
* Συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής και ψυχοθεραπείας. Ο συνδυαστικός τρόπος αντιμετώπισης έχει πολύ σημαντικά ποσοστά επιτυχίας, καθώς η αίσθηση του ελέγχου της εκσπερμάτισης σε σχετικά σύντομο χρόνο μετά τη χορήγηση του φαρμάκου ενισχύει το κίνητρο και τη δέσμευση στη θεραπευτική διαδικασία.

Όταν καθυστερεί η εκσπερμάτιση...

Εκτός από την πρόωρη εκσπερμάτιση, υπάρχει και η ανεσταλμένη, δηλαδή η αδυναμία εκφόρτισης σπέρματος κατά τη σεξουαλική επαφή.

Ο άνδρας που αντιμετωπίζει τη συγκεκριμένη σεξουαλική δυσλειτουργία μπορεί να αδυνατεί να εκσπερματίσει μέσα στον κόλπο της συντρόφου του, αλλά να καταφέρνει να εκσπερματίσει με αυνανισμό ή με στοματικό σεξ. Είναι σημαντικό βέβαια να σημειωθεί ότι σε κάποιες περιπτώσεις η ανεσταλμένη εκσπερμάτιση υπάρχει ακόμα και κατά τον αυνανισμό.

Η συγκεκριμένη διαταραχή, αν και δεν είναι ευρέως γνωστή, έχει αυξηθεί σημαντικά μέσα στα τελευταία χρόνια, καθώς το ποσοστό των ανδρών που βιώνουν το συγκεκριμένο πρόβλημα έχει φθάσει στο 5% σε σχέση με το 1% που είχε εκτιμηθεί το 1998. Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας, το μεγαλύτερο ποσοστό που αντιμετωπίζει τη συγκεκριμένη δυσλειτουργία είναι άνδρες ηλικίας 20-30 ετών.

Πού οφείλεται

Τα αίτια της ανεσταλμένης όπως και της πρόωρης εκσπερμάτισης είναι κυρίως ψυχογενή. Παρ' όλα αυτά, είναι σημαντικό να αναφερθούν και οι περιπτώσεις στις οποίες το συγκεκριμένο πρόβλημα μπορεί να σχετίζεται με οργανικούς παράγοντες ή με φαρμακευτική αγωγή.
* Ψυχολογικά αίτια. Τα ψυχολογικά αίτια που μπορεί να οδηγήσουν στην ανεσταλμένη εκσπερμάτιση είναι η προσωπικότητα του άνδρα, η σχέση του με τη σύντροφό του, καθώς και το πώς βίωσε τον σεξουαλικό του ρόλο στην αρχή της σεξουαλικής του ζωής.

Ο άνδρας που αδυνατεί να εκσπερματίσει κατά τη σεξουαλική επαφή βιώνει έντονο άγχος για τον σεξουαλικό του ρόλο, καθώς εγκλωβίζεται καταναγκαστικά στη σκέψη ότι «πρέπει» να εκσπερματίσει. Η σύντροφος νιώθει ματαίωση στη σκέψη ότι ο άνδρας αδυνατεί να έρθει σε οργασμό μαζί της, γεγονός που μειώνει την αυτοπεποίθησή της και μπορεί να οδηγήσει το ζευγάρι σε συγκρούσεις.

Στοιχεία της ψυχολογίας του άνδρα είναι η δυσκολία στην έκφραση των συναισθημάτων, η επιθυμία ελέγχου των καταστάσεων που βιώνει, αλλά και η δυσκολία του να αποκοπεί από τη γονεϊκή επιρροή. Επίσης, η αυστηρή ανατροφή είναι ένα κύριο στοιχείο του προφίλ των ανδρών που βιώνουν το συγκεκριμένο πρόβλημα.

* Φαρμακευτική αγωγή. Τα φάρμακα που μπορεί να σχετίζονται με την ανεσταλμένη εκσπερμάτιση είναι τα αντικαταθλιπτικά, τα αγχολυτικά, τα αντιυπερτασικά, τα κατασταλτικά του κεντρικού νευρικού συστήματος και τα νευροληπτικά.

* Προβλήματα υγείας. Τα προβλήματα υγείας που μπορεί να σχετίζονται με το συγκεκριμένο σεξουαλικό πρόβλημα είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, οι βλάβες του νωτιαίου μυελού, καθώς και παθήσεις των οσφυϊκών γαγγλίων.

Ψυχολογική αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση της ανεσταλμένης εκσπερμάτισης γίνεται μέσω της ψυχοθεραπείας, με τη βοήθεια ψυχολόγου ειδικευμένου σε θέματα σεξουαλικής υγείας. Όπως στην περίπτωση της πρόωρης εκσπερμάτισης, έτσι και στην ανεσταλμένη, διερευνώνται στοιχεία της προσωπικότητας του άνδρα, καθώς και της σχέσης του με τη σύντροφό του, ενώ παράλληλα η θεραπεία επικεντρώνεται σε τρόπους αντιμετώπισης μέσω τεχνικών που βιώνει την εκσπερμάτισή του με την ερωτική του σύντροφο είτε κατά τη διάρκεια του σεξουαλικού παιχνιδιού είτε κατά την ίδια τη σεξουαλική πράξη-διείσδυση (sex therapy).

Η Χρυσούλα Φερίδου είναι συμβουλευτική ψυχολόγος στο Ινστιτούτο Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας